Rozwój mowy dziecka

JAK POWINIEN WYGLADAĆ PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY U DZIECI W WIEKU OD TRZECIEGO DO SZÓSTEGO ROKU ŻYCIA?

STAN ROZWOJU MOWY DZIECI
3-LETNICH

Dziecko 3-letnie rozumie to, co do niego mówimy, jeżeli treść naszych wypowiedzi nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia. Dziecko spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy, np. wskazuje części twarzy, ciała, części zabawek; przynosi przedmioty; próbuje wykonywać codzienne czynności według podanych instrukcji słownych, pytane podaje swoje imię.

Trzylatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdania kilkuwyrazowego. Mówi chętnie i dużo. Opowiada o tym, co aktualnie widzi; „myśli głośno” mówiąc także do siebie. W jego wypowiedziach można dostrzec poszczególne kategorie gramatyczne, chociaż obserwuje się jeszcze wiele form niewłaściwych, które z czasem ulegną poprawie. Np.[ja dam pić piesu] [nie mam spodniów] [to jest na fotele]. Dziecko zaciekawia otaczający je świat. Zaczyna zadawać wiele pytań. Początkowo te pytania nie są jeszcze jasno sprecyzowane.

Trzyletnie dziecko powinno wymawiać prawidłowo następujące dźwięki: a, o, e, y, i, ą, ę, p, m (także zmiękczone pi, bi, mi), f, w, (fi, wi), t, d, n, ń, l ,(li), ś, ź, ć, dź, k, g, (ki, gi), ch, j, ł, chociaż zdarza się, że w trudnych wyrazach, w których spółgłoski są obok siebie (w grupach spółgłoskowych), mogą być opuszczane lub zastępowane innymi dźwiękami, np. [pła] zamiast pchła, [głudopiś]-długopis, [pułapka]-pułapka. Długość wyrazów może powodować przestawianie dźwięków mowy.

Głoski s, z, c, dz zaczynają być już wymawiane prawidłowo, chociaż bywają jeszcze artykułowane jako ś, ź, ć, dź. Rodzice określają tę wymowę jako spieszczanie wyrazów. Podobnie głoski pojawiające się jako ostatnie w artykulacji dziecka: sz, ż, cz, dż są zastępowane przez ś, ź, ć, dź, ale również przez s, z, c, dz, a głoska r artykułowana jest w postaci l (wcześniej niejednokrotne słyszeliśmy w miejscu r głoskę j, np. [jowej] zamiast rower). Nie powinny wiec budzić niepokoju takie wymówienia jak np. [lubie sipko jechać na lowelku] [zegarek dzwoni, tata stań juś, idziemy do psiećkola]. Dziecięca wymowa często rozśmiesza opiekunów dziecka i chętnie jest przez nich naśladowana. Pamiętać należy jednakże o tym, że wypowiedzi osób dorosłych są wzorem, według, którego dziecko uczy się mówić. Powinny być zawsze pełne i poprawne, a wszystkie głoski wymawiane prawidłowo. Zatem nie naśladujcie wymowy Waszego dziecka, lecz dostarczajcie prawidłowych wzorów. Ono przecież od Was uczy się wymowy.

STAN ROZWOJU MOWY DZIECI
4-LETNICH

Dziecko rozumie i wykonuje nasze polecenia, także i te, które zawierają wyrażenia przyimkowe z przyimkami: na, pod, do, w, przed, za, obok itd.; rozpoznaje kolory; pytane odpowiada, co robi, gdy jest mu zimno, kiedy jest głodne, zmęczone.

Wypowiedzi dziecka 4-letniego wybiegają poza aktualnie przeżywaną sytuację. Dziecko potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości. W jego wypowiedziach jest jeszcze wiele form agramatycznych, ale pojawia się zaciekawienie poprawnością językową. Pyta o prawidłową postać wymawianiową lub gramatyczną danego słowa, a także o znaczenie nowych dla niego słów. Dziecko 4-letnie zadaje bardzo wiele pytań. Pytania te podyktowane ciekawością są, precyzyjne. Dziecko pyta nie tylko co to?. Ale także jaki jest?, po co to?, dlaczego tak się dzieje? Na wszystkie pytania dziecka należy odpowiadać cierpliwie i wyczerpująco. W ten sposób pobudzamy rozwój dziecka- nie tylko rozwój jego mowy, ale także intelektu.

Dziecko wykazuje ogromną chęć porozumiewania się, chęć do dzielenia się swoimi spostrzeżeniami. Często nie wystarczają mu zapamiętane środki językowe. Braki te wyrównywane są przez tworzenie form analogicznych do używanych wyrazów, np. [tata to duży czytacz], bo dużo czasu spędza z gazetą w ręku, [pan repelutczyk to zrobi], czyli mechanik naprawi samochód,[przynieś gracze, będziemy muzykować]-przynieś instrumenty. Te śmiesznie brzmiące neologizmy bawią opiekunów, ale nie należy ich utrwalać. Zawsze po takiej wypowiedzi trzeba podać dziecku prawidłową nazwę.

Wymowa dziecka 4-letniego staje się dokładniejsza. Dzięki dalszemu usprawnianiu się narządów artykulacyjnych i pionizacji przedniej części języka pojawiają się dźwięki wymawiane wcześniej inaczej. Głoski s, z, c, dz powinny już brzmieć twardo, także powinny być podobnie jak ś, ź, ć, dź wymawiane z zamkniętymi zębami- język nie może wsuwać się między zęby!!! Wymowa międzyzębowa, jeśli się zdarzy, powinna być skorygowana przez logopedę. Nie ustąpi samoistnie, nie jest cechą wymowy dziecięcej.

U niektórych dzieci obserwujemy artykulację głoski l przechodzącą w dźwięk drżący r lub wręcz pełne wymówienie głoski r. dziecko mówi [lower] lub [rower], [pantela] lub [pantera]. Jedno i drugie wymówienie jest poprawne.

Niekiedy pojawiają się też głoski sz, ż, cz, dż, chociaż pamiętajmy o tym, że ich wymawianie jako s, z, c, dz, a także r jako l jeszcze w tym okresie jest prawidłowością. Nie zmuszajcie dziecka do wymawiania r poprzez wydłużanie go w Waszych wypowiedziach. Nasze dobre intencje mogą przynieść niepożądane, wręcz szkodliwe skutki. Jeżeli aparat mowy nie jest jeszcze gotowy do wymówienia r, dziecko, chcąc wytworzyć wibracje może stworzyć dźwięk zdeformowany, który potem trudno przekształcić w prawidłowo brzmiącą głoskę r.

STAN ROZWOJU MOWY DZIECI
5-LETNICH

Wypowiedzi dziecka 5-letniego przyjmują formę realizacji wielozdaniowej. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś wydarzenia, relacjonuje obejrzany film lub przewiduje fakty, które jego zdaniem mogą zaistnieć. W swoich wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe. Pytane o znaczenie słów potrafi je wyjaśnić. Potrafi opisywać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne oraz możliwości zastosowania tych przedmiotów.

Nieprawidłowości gramatyczne zanikają. Dziecko dokonuje autokorekty i równie chętnie poprawia innych, np. młodsze rodzeństwo.

Wymowa doskonali się, głoska r wymawiana jest prawidłowo, czasem można obserwować fakty hiperpoprawności. Dziecko wcześniej wymawiało l zamiast r, teraz r pojawia się i tam, gdzie należałoby artykułować l, szczególnie w wyrazach, w których są obydwa dźwięki, np. lustro-[rustro], król Karol [krór Karor]. Po kilku tygodniach lub miesiącach wymówienia te ustępują samoistnie. Dziecko wymawia także sz, ż, cz, dż. Wszystkie głoski dźwięczne brzmią dźwięcznie.

Ustalenie się wymowy powinno być zakończone ostatecznie do 6 roku życia, ale proces rozwoju języka trwa nadal. Uczymy się nowych wyrazów. Wypowiedzi wzbogacają się nawet w wieku dojrzałym wraz ze zdobywaniem przez człowieka kolejnych doświadczeń i rozszerzaniem wiedzy o nowych zjawiskach otaczającej nas rzeczywistości.